Rammaáætlun

Rammaáætlun er áætlun um vernd og nýtingu landsvæða. Með henni er skorið úr um hvort nýta megi landsvæði til orkuvinnslu eða hvort beri að friðlýsa svæði gagnvart vinnslu.

Samráð um verndargildi náttúru og menningar, hagkvæmni og arðsemi

Rammaáætlun er ætlað að tryggja að nýting landsvæða byggist á langtímasjónarmiðum og víðtæku samráði um verndargildi náttúru og menningar, hagkvæmni og arðsemi.

Í rammaáætlun um verndar- og orkunýtingu landsvæða eru virkjunarkostir flokkaðir í orkunýtingar-, bið- og verndarflokk á grundvelli laga nr. 48/2011 um verndar- og orkunýtingaráætlun.

Gert er ráð fyrir að rammaáætlun sé uppfærð á fjögurra ára fresti hið minnsta.

Ferli rammaáætlunar

Vefur rammaáætlunar

Rammaáætlun er áætlun um vernd og nýtingu landsvæða. Hún nær yfir helstu orkulindir landsins og í meðferð hennar á að taka tillit til ólíkra hagsmuna á breiðum grundvelli.

Í rammaáætlun eru virkjunarkostir flokkaðir í orkunýtingar-, bið- og verndarflokk á grundvelli vinnu faghópa skipuðum sérfræðingum á hinum ýmsu sviðum vísinda.

Núgildandi rammaáætlun

Þriðji áfangi rammaáætlunar var samþykktur af Alþingi í júní 2022.

Virkjunarkostir Landsvirkjunar hlutu þar eftirfarandi flokkun:

Orkunýtingarflokkur

  • Hvammsvirkjun
  • Veituleið Blönduvirkjunar
  • Bjarnarflagsvirkjun
  • Stækkun Kröfluvirkjunar
  • Búrfellslundur
  • Blöndulundur

Biðflokkur

  • Hólmsárvirkjun
  • Hólmsárvirkjun við Atley
  • Stóra Laxá
  • Skrokkölduvirkjun
  • Holtavirkjun
  • Urriðafossvirkjun
  • Kjalölduveita
  • Skatastaðavirkjun C
  • Skatastaðavirkjun D
  • Villinganesvirkjun
  • Hágönguvirkjun
  • Fremrinámar

Verndarflokkur

  • Fljóthnjúksvirkjun
  • Norðlingaölduveita
  • Hrafnabjargarvirkjun A
  • Hrafnabjargarvirkjun B
  • Hrafnabjargarvirkjun C

Framtíðarflokkun virkjunarkosta

Verkefnisstjórn 5. áfanga var skipuð í apríl 2021 og faghópar í byrjun árs 2022. Vinna við 5. áfanga er yfirstandandi.

Verkefnisstjórn 4. áfanga rammaáætlunar skilaði inn skýrslu með tillögu að flokkun virkjunarkosta í mars 2021 en tillagan hefur ekki enn hlotið afgreiðslu Alþingis. Fjórir virkjunarkostir Landsvirkjunar fengu þar umfjöllun. Endurhönnun vindlundarins Búrfellslundar sem flokkaður var í biðflokk og stækkunarverkefni á þremur vatnsaflsstöðvum, Vatnsfellsstöð, Sigöldustöð og Hrauneyjafossstöð sem flokkuð voru í orkunýtingarflokk.

Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar er tiltekið að endurskoða eigi lög um verndar- og orkunýtingaráætlun frá grunni ásamt því að setja lög og móta stefnu um nýtingu vindorku.

Sögulegt yfirlit fyrri áfanga

Fyrsti áfangi

Fyrsta áfanga rammaáætlunar lauk með niðurstöðuskýrslu verkefnisstjórnar árið 2003. Á grundvelli mats faghópa flokkaði verkefnisstjórnin 35 nýjar virkjunarhugmyndir eftir umhverfisáhrifum, heildarhagnaði og arðsemi. Þegar niðurstöðuskýrslu var skilað var ekki ljóst hvernig niðurstöðurnar yrðu notaðar. Ekki voru komin lög um rammaáætlun og hafði áætlunin enga lögformlega stöðu í stjórnsýslunni.

Annar áfangi og lög samþykkt

Annar áfangi hófst árið 2004 og lauk með samþykktri þingsályktunartillögu á Alþingi í janúar 2013. Samhliða öðrum áfanga var unnið að lögum um rammaáætlun og voru þau samþykkt samhljóða á Alþingi 16. maí 2011. Lögin tóku gildi að hluta 20. maí 2011 og síðar að fullu þann 14. janúar 2013.

Af þeim vatnsaflskostum sem Landsvirkjun lagði fram fyrir rammaáætlun röðuðust smávirkjanir á veituleið Blönduvirkjunar í orkunýtingarflokk. Í biðflokk röðuðust virkjunarkostir í Jökulsám í Skagafirði, í Skjálfandafljóti, í neðri hluta Þjórsár og Skrokkölduvirkjun á veituleið Köldukvíslar milli Hágöngulóns og Kvíslaveitu.

Einnig röðuðust í biðflokk tvær útfærslur af virkjun Hólmsár sem Landsvirkjun vinnur að í samvinnu við Orkusöluna. Í verndarflokk röðuðust Norðlingaölduveita og Tungnaárlón auk Bjallavirkjunar. Af jarðvarmakostum Landsvirkjunar röðuðust virkjanir í Bjarnarflagi, á Kröflusvæðinu og á Þeistareykjum í orkunýtingarflokk. Hágönguvirkjun og Fremrinámum var raðað í biðflokk en Gjástykki í verndarflokk.

Flýtimeðferð virkjunarkosta 3. áfanga

Ný verkefnisstjórn rammaáætlunar fékk það forgangsverkefni að ljúka við endurmat á virkjunarkostum er færðir voru úr nýtingarflokki í biðflokk eftir umsagnarferli í 2. áfanga.. Um var að ræða þrjár virkjanir í neðri hluta Þjórsár, sem færðar voru úr orkunýtingarflokki í biðflokk vegna óvissu um áhrif á laxfiska, vatnsaflsvirkjun við Skrokköldu og jarðvarmavirkjun við Hágöngur, sem færðar voru úr orkunýtingarflokki í biðflokk vegna óvissu um áhrif á jaðarsvæði Vatnajökulsþjóðgarðs, virkjun Hólmsár við Atley og Hagavatnsvirkjun en sú síðastnefnda var ekki á forræði Landsvirkjunar.

Verkefnisstjórn komst að þeirri niðurstöðu að eingöngu væri unnt að endurmeta virkjunarkosti í neðri hluta Þjórsár án þess að skipa nýja faghópa en það náðist ekki fyrir lok árs 2013. Í mars 2014 lagði verkefnisstjórn fram tillögu sem fól í sér að Hvammsvirkjun yrði færð í orkunýtingarflokk en að Holtavirkjun og Urriðafossvirkjun yrðu áfram í biðflokki. Umhverfis- og auðlindaráðherra lagði þingsályktunartillögu í samræmi við tillögu verkefnisstjórnar fyrir Alþingi haustið 2014 og var hún samþykkt þann 1. júlí 2015.

Þriðji áfangi

Í nóvember 2013 óskaði Orkustofnun eftir upplýsingum um þá virkjunarkosti sem orkufyrirtæki óskuðu eftir að metnir yrðu í þriðja áfanga rammaáætlunar. Landsvirkjun tilgreindi að fyrirtækið hyggðist leggja fram gögn um 24 virkjunarkosti. Þar af voru þrír nýir kostir, virkjun Stóru Laxár og tveir vindlundir, annars vegar á Hafinu norðan Búrfells og hins vegar á svæði nýrrar veituleiðar Blönduvirkjunar.

Af þeim virkjunarkostum sem flokkaðir höfðu verið í verndarflokk tilgreindi Landsvirkjun að fyrirtækið hyggðist skoða nýja virkjunarkosti (nýjar útfærslur) á fjórum virkjunarstöðum sem hefðu minni umhverfisáhrif en þeir kostir sem flokkaðir voru í 2. áfanga; Norðlingaölduveita, Bjallavirkjun, Tungnárlón og Gjástykki. Landsvirkjun skilaði inn gögnum um 26 virkjunarkosti til Orkustofnunar í árslok 2014 og ársbyrjun 2015, þar á meðal var virkjunarkostur á nýjum virkjunarstað við Kjalöldu; Kjalölduveita.